De Tjilatjap Exodus: evacuatie schip

De komende weken bevindt de Abbekerk en zijn bemanning zich middenin wat later bekend zou worden als “het Duinkerken van Nederlands Indie” en de “Tjilatjap Exodus”. In deze wanhopige en chaotische dagen proberen duizenden militaren en burgers te ontsnappen aan de onvermijdelijke Japanse invasie van Java. Velen weten de schepen en vliegtuigen niet op tijd te bereiken. En van hen die het wel lukt zullen honderden worden gedood als de vliegtuigen en schepen worden onderschept door omvangrijke Japanse strijdkrachten.

Omdat er zoveel gebeurde in korte tijd en er zoveel mensen bij betrokken waren is er nu een dagelijkse update in het “Vandaag 50 jaar geleden” verhaal van de Abbekerk.

De Japanse opmars in Maleisie en Nederlands Indië. (Bron: the United States Military Academy Department of History)

De militaire situatie

Java is het laatste geallieerde bolwerk in Nederlands Indië en de westelijke Pacific. Het eiland is de laatste weken overspoeld met terugtrekkende militairen en vluchtende burgers. Niet alleen vanuit Singapore en aanliggend eilanden maar zelfs van zo ver als de Filipijnen. Slechts een kleine vloot van kruisers en destroyers is nog over om de Japanse opmars te stuiten. Maar vergeleken bij de Japanners is de vloot is klein en inmiddels behoorlijk uitgeput door het begeleiden van konvooien, door diverse confrontaties met de vijand en vooral het vergeefs uitvaren op zoek naar de invasie vloten. De kans is klein dat ze meer kunnen doen dat de vijand wat vertragen.
De Japanners hebben bijna totaal luchtoverwicht en de geallieerden doen wanhopige poging nog gevechtsvliegtuigen naar Java te krijgen. Het vrachtschip Seawitch (met 26 P40 vliegtuigen in krat) en de watervliegtuig tender Langley (32 P40’s vliegklaar en met piloten) zijn onderweg en slechts enkele dagen verwijderd van Tjilatjap. In Tjilatjap wordt bij de haven al een geïmproviseerde startbaan aangelegd voor de vliegtuigen

De haven
De haven van Tjilatjap is niet geschikt voor wat er nu van wordt gevraagd. Het is eigenlijk een smalle baai met meerboeien en paar kades. De ingang is smal en ondiep. Nu liggen meer dan 30 schepen van allerlei afmetingen in baai aan de meerboeien en is elke plek aan de kade bezet. Hier ligt ook Abbekerk aan de kade en haar bemanning krijgt eindelijk te horen waarom ze hier zijn.

Het lossen van de munitie werd gestopt. Het bleek dat over het geheel genomen de onderste ruimen nog tot aan de luiken vol zaten. De luiken konden nog net gesloten worden zonder dat er iets zichtbaar was van de lading. Tevens kwam er werkvolk aan boord dat, met duidelijk grote haast, aan dek langs de railing een hele rits latrines begonnen te bouwen boven een lange vrij brede goot die op het laatst uitmondde buitenboord. Voorts werd er nog wat keukenmateriaal en voedsel gebracht. Al snel werden we op de hoogte gebracht van wat ons nu weer te wachten stond. We werden klaar gemaakt om als evacuatieschip krijgsmachtonderdelen bestaande uit landmacht-, luchtmacht- en zeemachtpersoneel van allerlei naties, die overbodig waren geworden, over te zetten naar Australië. We dachten wel dat je daar eigenlijk een hele vloot voor nodig had. We waren zeer benieuwd en het kon ons allemaal niet vlug genoeg gaan.
Ass Machinist Adriaan Kik

Merchant Shipping losses in the area:

25 February
Boeroe (Dutch): The cargo ship was torpedoed and sunk south of the Sunda Strait by I-58. All 70 crew made it ashore to Java Head where they were picked up on 28 february by HMAS Bendigo and HMAS Burnie.

https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_shipwrecks_in_February_1942