Zuidelijke Atlantische Oceaan. Kijk uit voor wolven in schaapkleren
9 July 1942. Rond de middag neemt de uitkijk van de Abbekerk een stip waar aan de horizon. Even later komt een fors oorlogsschip op volle snelheid op de Abbekerk af, alle kanonnen gericht op het vrachtschip.
We werden op de Zuidelijke Atlantische Oceaan aangehouden door een Britse kruiser die dreigend alle acht kanonnen op ons richtte. Pas na het uitwisselen van de juiste herkenningssignalen mochten we verder varen.
Pas veel later begreep ik wat hiervoor de aanleiding was. Het Duitse kaperschip Kormoran, vermomd als geallieerd vrachtschip, had voor de kust van Australië de kruiser HMAS Sydney verrast en tot zinken gebracht. De Engelsen waren nu erg argwanend geworden voor alleen varende schepen.
Derde stuurman Jacob Visser
Armed merchant cruisers
Naast U-boten gebruikt Duitsland inderdaad ook verbouwde snelle koopvaardijschepen als ‘Merchant Raiders’ of ‘Auxiliary Cruisers’. Uitgerust met vrij zware kanonnen, mijnen en verkenningsvliegtuigen heeft de raider slechts 1 taak: het tot zinken brengen (of eventueel ‘kapen’) van alleen varende koopvaardijschepen. Vermomd als bestaand geallieerd of neutraal schip misleidt de raider vijandelijke oorlogsschepen probeert hij zo dicht mogelijk bij zijn prooi te komen. Op het laatste moment laat hij de vermomming vallen en komen kanonnen te voorschijn. Een niet of licht bewapend koopvaardijschip heeft dan weinig keus dan zich over te geven.
Duitsland zette in de oorlog meer dan 10 van deze schepen in, die vooral in de eerste jaren van de oorlog erg succesvol waren.
Atlantis
(Source: wikidepia)
En Abbekerk heeft – onbedoeld – ook een rol gespeeld in de successen van de raiders. De Atlantis (Schiff 16) deed zich in 1941 enige tijd voor als Abbekerk. Onder commando van Kpt Bernard Rogge was Atlantis een van de succesvolste raiders. Hij vertrok in maart 1940 uit Duitsland en zou in 600 dagen op zee niet minder dan 22 geallieerde schepen tot zinken brengen of opbrengen voor hij zelf werd opgespoord en tot zinken werd gebracht.
In juni 1940 vermomde ze het schip als Abbekerk met extra laadmasten, aangepaste schoorsteen, andere verf, vlaggen en zelfs andere kleding voor de bemanning. Het werkte. In de buurt van Mombasa aan de Afrikaanse Oostkust rook het Noorse M/S Tirranna geen onraad toen de Abbekerk aan de horizon verscheen en op koers lag die haar ging kruisen. Dat de vermomming goed was blijkt wel uit het feit dat men aan boord van Tirranna – gebouwd is op dezelfde werf en het zelfde moment als Abbekerks zusterschip Arendskerk – overtuigd is dat men te maken had met een -kerk schip. Er lijkt een wedstrijdje te ontstaan tussen de twee moderne snelle schepen. Pas toen Atlantis vlakbij was en een schot voor de boeg gaf, werd duidelijk dat het niet de Abbekerk was.
M/V Tirranna. Noors slachtoffer van Atlantis vermomd als Abbekerk.
( From Bjørn Milde’s postcard collection. Warsailors.com)
Maar Tiranna gaf zich niet zomaar gewonnen. Met het kanon op haar achterschip schoot ze terug en vol gas maakte het snelle schip zich uit de voeten. Ze was iets sneller dan Atlantis en wist – zigzaggend om de schoten van Atlantis te ontwijken – in 3,5 uur langzaam al 8 kilometer uit te lopen. Toen raakte de Atlantis met een voltreffer de Tirranna en doodde alle vijf de bemanningsleden die het kanon bediende. Hierna gaf de kapitein de vlucht op en gaf zich over.
Het verhaal kreeg nog een staartje want Rogge vond het moderne schip en de lading te waardevol om tot zinken te brengen. Hij zette een bemanning aan boord en ook bijna 300 gevangen genomen bemanningsleden van andere schepen en stuurde het schip terug naar Frankrijk. Verrassend genoeg lukt het om vanuit de Indische Oceaan de geallieerde blokkade te omzeilen en de Franse kust te bereiken. Maar enkele kilometers voor haar bestemming werd ze uiteindelijk getorpedeerd door de Engelse onderzeeboot HMS Tuna. 90 van de 300 mensen aan boord kwamen om.
In de zomer van 1942 zijn de meeste raiders uitgespeeld: opgespoord door Engelse kruisers die speciaal op hen jaagden. Ook werd het voor Duitsland steeds moeilijker de schepen te bevoorraden en was het bijna onmogelijk geworden ongeschonden naar Frankrijk of Duitsland terug te keren of er vandaan te vertrekken. Daarnaast raakte geschikte schepen simpelweg op.
Peter
